Hầu như tất cả các du khách đến Nhật Bản đều phải thừa nhận rằng người dân nơi đây không thực sự giỏi tiếng Anh dù là một trong những nền kinh tế lớn của thế giới. Điều trớ trêu là học sinh Nhật Bản tốn đến 6 năm để học ngôn ngữ này nhưng hiệu quả chẳng đáng là bao.
Vậy đâu là nguyên nhân khiến nền giáo dục được nhiều nước học tập này phải thất thủ trước ngôn ngữ được dùng rộng rãi trên thế giới như vậy?
1. Chưa chú trọng vào chất lượng
Mặc dù tốn tới 6 năm học tiếng Anh nhưng hệ thống giáo dục Nhật Bản lại chú trọng quá nhiều vào ngữ pháp và bỏ qua giao tiếp. Mỗi tuần các học sinh Nhật chỉ được học tiếng Anh vài buổi, ít hơn 1 tiếng đồng hồ và chỉ chú trọng vào ngữ pháp, từ mới thay vì hướng các em đến phần giao tiếp, đọc hiểu.
Sau giờ học, hầu như những gì đọng lại trong đầu các học sinh chỉ là các quy tắc sáo rỗng. Các trường học Nhật cũng ít tổ chức chương trình giao lưu, xem phim hay hoạt động gia tăng khả năng nói tiếng Anh cho học sinh. Chính điều này khiến người Nhật dù có vốn tiếng Anh nhưng lại gặp khá nhiều khó khăn khi nói chuyện với người nước ngoài.
Thêm vào đó, phần lớn học sinh Nhật học tiếng Anh chỉ với mục đích vượt qua kỳ thi chứ không phải để sử dụng chúng. Hệ quả là họ thuộc rất nhiều từ vựng lẫn ngữ pháp nhưng lại khó giao tiếp bằng tiếng Anh.
Văn hóa dạy này trở thành một vòng luẩn quẩn khi các học sinh lớn lên làm giáo viên lại dạy đúng nhưng những gì họ được học, là chú trọng vào ngữ pháp và các kỳ thi. Theo tờ Japantimes, hơn 70% giáo viên tiếng Anh của các trường cấp 3 Nhật có điểm TOEIC dưới 730.
2. Văn hóa giáo dục
Nhật Bản là một nước đề cao văn hóa nghiêm minh, tuân thủ quy tắc. Tại các lớp học Nhật, học sinh thường giữ im lặng hầu như tuyệt đối khi thầy giáo nói. Hiểu một cách đơn giản là Nhật Bản vẫn có nhiều lớp dạy thụ động một chiều. Chính điều này làm giảm khả năng phản xạ cũng như giao tiếp của học sinh trong tiếng Anh.
Ngoài ra, chính văn hóa này khiến các học sinh không dám thử cái mới và rút kinh nghiệm từ những cái sai, điều vô cùng cần thiết cho những người muốn học giao tiếp bằng tiếng Anh. Hơn nữa, việc dạy thụ động này dù khiến mọi người cảm tưởng ai cũng lịch sự nhưng trên thực tế chúng khiến nhiều học sinh phải giấu dốt.
3. Thiếu thực hành
Việc biết mình sẽ làm gì và thực sự làm điều đó là 2 câu chuyện hoàn toàn khác nhau. Khi đứng trước mặt một người và nói chuyện bằng tiếng Anh, học sinh sẽ phải sử dụng rất nhiều kỹ năng không học được trên lớp, họ sẽ bị áp lực, bối rối… Bởi vậy, việc thiếu thực hành tiếng Anh trong các trường Nhật đã khiến lượng lớn người dân nước này không biết phải xử lý sao khi tiếp xúc với khách du lịch nước ngoài.
4. Khi im lặng là lịch sự
Người Nhật nổi tiếng với văn hóa lịch sự. Họ khá im lặng khi hoạt động trong xã hội và điều này tạo được nhiều tiếng khen từ khách du lịch. Tuy nhiên, chúng cũng là nguyên nhân khiến học sinh Nhật Bản không dám vượt khuôn khổ để làm những điều điên rồ, thử những cái mới và nói một thứ tiếng xa lạ với những người nước ngoài.
Học sinh Nhật có quá nhiều nỗi lo lắng. Họ sợ nói những điều không thích hợp tại thời điểm không thích hợp sẽ bị cho là bất lịch sự và đây là một trong những nguyên nhân khiến kiến thức tiếng Anh của họ chỉ dừng ở ngữ pháp.
5. Sự độc đáo trong lối sống
Hầu hết người dân Nhật đều không nhận thức được tầm quan trọng của tiếng Anh. Nói chính xác hơn là họ không để ý mấy đến văn hóa thế giới mà có một lối sống riêng. Hầu như tất cả ngôn ngữ được in ấn, viết hay nói tại Nhật là tiếng Nhật.
Bởi vậy, người dân nơi đây không có nhiều cơ hội được thực hành ngôn ngữ nước ngoài ngay cả với cộng đồng bản địa.
Nguy hiểm hơn, việc không khuyến khích người dân học tiếng Anh cũng như phổ cập ngôn ngữ này trong cộng đồng khiến người Nhật cảm thấy không cần thiết phải học thêm thứ tiếng nước ngoài này, tạo ra một tiền lệ vô cùng nguy hiểm khi Nhật Bản muốn mở rộng nền kinh tế của họ ra thế giới.
6. Cấu trúc ngôn ngữ
Dù chưa được kiểm chứng rõ ràng nhưng nhiều chuyên gia cho rằng văn nói của người Nhật có phát âm khác với tiếng Anh cũng như hệ chữ Latinh. Hậu quả là nhiều người Nhật cảm thấy rất khó khăn khi phải uốn lưỡi phát âm chuẩn tiếng Anh. Hệ quả là dù họ giỏi ngữ pháp, biết nhiều từ mới và cấu trúc câu hoàn hảo nhưng người nước ngoài vẫn không hiểu người Nhật đang nói cái gì.